BEYİN FIRTINASI YOLUYLA ÖĞRETİM METODU
(Yaratıcılığı kullanma yoluyla öğretim metodu)
Beyin fırtınası yada yaratıcılık yoluyla öğretimin dayandığı temel sayıtlı benzer düşünceleri,nesneleri veya olayları birbirleriyle karşılaştırarak aralarında ilişkilerinin,fikir bağlantılarının kurulmasıdır. Benzetmelere orijinal düşünme için zemin oluşturur. Öğrenciler nesne veya olaylarla kendi aralarında bir düşünce bağlantısının meydana gelmesi ile orijinal düşünebilmektedir.
Öğrenciler yaratıcı düşünme sürecinde veya beyin fırtınası anında empatik yeteneklerini kullanabilmeleri gerekmektedir.
Empati yeteneği ,bireyin kendisini karşısındaki yerine koyarak olaylara ve dış dünyaya onun gözüyle bakmak suretiyle,içinde bulunduğu durumu daha iyi kavramasıdır.
Empati doğada var olan her şeyle kurulabilir. Yani birey doğada bulunan her şeyin yerine kendisini koyarak düşünebilir. Benzetmeler yoluyla yapılan ilişkilerin keşfedilmesi çalışmaları da yaratıcılık ya da beyin fırtınası tekniklerin dendir. Olaylar olgular yada nesneler arasındaki ilişkilerin doğruda ortaya koyulmasıdır.
Beyin fırtınası yoluyla öğretim metodunda olay olgu veya nesnelerin benzerlerini ortaya konulması bir metot iken aynı zamanda,olay olgu ve nesneler arasındaki zıtlıklarında ortaya konulması ve buradan bazı doğru önermelere ulaşılması kullanılan bir yöntemdir.
Beyin fırtınası yoluyla var olan probleme olabildiğince çok çözüm üretilebilmektedir. Beyin fırtınası grup şeklinde uygulana bir süreçtir. Belirlenen bir problemin çözümü için grup üyelerini her birinin söylediği çözüme yönelik ifadeler bir arada toplanarak tümü birlikte değerlendirilir.
Beyin fırtınası yoluyla öğretim metodunda söylenen fikirlerin orijinal olması gerekmektedir.aynı zamanda yaratıcı düşünebilme özgür fikirler üretebilmeyi de gerektir.
Bu metodun uygulanmasında bireylerin yoğun olarak düşünmeleri ve yaratıcı güçlerini kullanarak inceleme yoluyla ve empati kurarak ileri sürdükleri görüşlerine bir süre ara verilir. Verilen bu araya beyin fırtınasında “kuluçka dönemi” adı verilir. Bu dönemden sonra asıl çözümün geleceği dönem başlatılmaktadır.
Beyin fırtınası yoluyla öğretim metodunun aşamaları şöyle sıralanabilir:
- Çözülmesi gereken problemin tanımlanması ortaya konulması
- Grubun veya katılımcıların hazırlanması
- Beyin fırtınası sürecinin başlatılması
- İleri sürülen görüşlerin ayıklanarak düzenlenmesi
- Uygun çözümün belirlenmesi
- Belirlenen çözümün uygulamaya konulması
- Uygulama aşamasından sonra işlerlik gösteren çözümlerden hareket ederek yargıların ortaya konulması
Öğretmenlerin bu metodu iyi kullanabilmeleri için kendilerini bu metotla çalışmalar yapmış olmaları gerekir.
Bir dersin kapsamında beyin fırtınası metoduyla öğretilebilecek konuların önceden saptanması gerekmektedir. Ayrıca sürenin,sınıfın kontrolünün,sınıf mevcudunun bu teknik uygulanmadan dikkate alınması gerekir.
- Beyin fırtınası metodu öğrencilerde yaratıcı düşünebilme yeteneğini geliştirici bir rol oynar.
- Bu yöntem öğrencilerde özgür düşünebilmeyi geliştirir.
- Beyi fırtınası ile öğretim metodu öğrencilerde empatik yeteneğin gelişmesine yardımcı olur.
- Beyin fırtınası öğrencilerde konuya karşı ilgiyi canlı tutar.
Beyin fırtınası yoluyla öğretim metodu belirlenen sorunun bu tekniğe uygun olup olmamasıyla yakından ilgilidir. Öğretmenler sorunu belirlerken buna dikkat etmek zorundadırlar.
“BEYİN FIRTINASI ÖĞRETİM METODUNUN UYGULANMASI”
Yukarıda temel sayıltıları belirtilen “Beyin Fırtınası” öğretim tekniğini, sahip olduğu özelliklere paralel olarak coğrafya dersinden her hangi bir konuya uyarlanabilir. Burada açıklanacak olan Beşeri ve Ekonomik Coğ. Kapsamında bir konudur.
Konu:”iç ve dış göçlerin Türkiye ekonomisine olumlu - olumsuz etkileri nasıl olabilir? ve olumsuzluklar nasıl giderilebilir?” şeklinde ifade edilen bir problemli durum vardır. Bu problemi beyin fırtınası tekniği ile örtüştürerek açıklamalarda bulunmaya,tartışmalar yoluyla sonuçlar üretmeye çalışılacak ve ders işleme süreci bu şekilde tamamlanacaktır.
Özellikle daha önce belirttiğimiz beyin fırtınası aşamalarına başlamadan önce öğrencilerimize 5-10 dk. Onların;
- giriş davranışlarını yoklamak
- dikkatlerini toplamalarına yardımcı olmak
- derste işlenecek olan konuyu ve işlem yöntemi hakkında öğrencilerimiz bilgilendirmek
Bu derste beyin fırtınası yöntemiyle ,iç ve dış göçlerin tartışılacağını ve olumsuzlulara ortak çözümler üretilmeye çalışılacağını belirtmeliyiz
- Dersimizin sonunda hangi hedef-davranışlara ulaşmamız gerektiğini açıklama,öğrencilere onlardan bir şeyler beklendiğinin özellikle vurgulanması
İşleyeceğimiz konuyla ilgili kazanmamız gereken örnek davranışlar :
- göçün nedenlerini ve nüfusumuza olan etkilerini söyleyebilme
- göçlerin nedenlerini söyleyebilme
- göçlerin çeşitleri ve nasıl ortaya çıktıklarını söyleyebilme
- beyin göçünün daha çok hangi alanlarda ve hangi ülkelere yapıldığını söyleme
- ülkemizde göçlerin şehirlerimizde oluşturduğu sorunları söyleyebilme
gibi davranış örnekleri öğrencilere verildikten,onları bunlardan haberdar ettikten sonra dersin işleniş süreci başlatılır.
Bu şekilde dersimize bir giriş yapıldıktan sonra ,artık öğrencilerimizin öğretme sürecindeki yöntemimiz hakkında ve konu hakkında bilgi sahibi oldukları varsayılır.
İlk işi olarak onlardan 2-3 dak. hiç kimseyle konuşmadan sessizce düşünmeleri istenebilir. Bu uygulamayla amaç öğrencinin durumu kavrayıp yoğunluğunu derse verebilmesi ve problem hakkında çağrışımlar,önbilgi transferleri yapmasın sağlamaktır.
Problem hakkında kısa bir açıklama yapılması,tanımlanması,öğrencilerin ayakları yere basan fikirler türetmeleri açısından oldukça önemlidir.
Örneğin; iç ve dış göçlerin temel nedenleri ve ortaya çıkan sorunlar,bölgeler arası durum,mevsimlik göç nedir? beyi göçü nasıl olur? vb. konular birkaç cümle ile açıklanabilir.
- Öğrencilerimizi dersin atmosferine soktuktan sonra eğer onlara ,belirttiğimiz problem konuyla ilgili “acaba neler olabilir-neydi?” dedirtebiliyorsak öğretim tekniğimizi uygun bir şekilde sürdürmeye devam etmeliyiz. Bu onların konuya adapte olduklarını gösterecektir. Bizler de bu sürece rehberlik edip onların güdülenmelerine katkı sağlayabiliriz.
- Beyin fırtınası sürecine gelindiğinde ise artık, sınıftan belirleyeceğimiz bir veya iki öğrenci seçip veya kendimiz tahtayı kullanarak,onlardan gelecek önerileri tahtaya sınıflandırarak yazmalıyız.
Bu süreç bir yaratıcılık,farklı ve orijinal çözümler getirebilme süreci olduğu için ; onlara görüşlerini serbestçe ifade etmeleri için fırsatlar açık tutulmalıdır. Ki bu zaten uyguladığımız Öğr.tekn. temel gereksinimidir.
Öğretmen olarak öğrencilerimize ;
Örneğin;
-iç ve dış göçler nasıl ortaya çıkmış olabilir?
- mevsimlik göçler neden oluşur?
-iç göçler ülkemize yararlı mı yoka zararlı sonuçları mı olacaktır?
- şehirlerimizde yaşanan karmaşanın temel nedeni sizce nelerdir?
- kırsal kesimlerde daha çok fabrika yapılsa idi yine kente göç yaşanır mıydı?
- ülkemizden olan beyin göçünü ülkemize hiç mi yararı olmamıştır?
- ülkemiz neden fazla dış göç almıyor?
- Marmara bölgesinden doğu Anadolu bölgesine göç yaşanması ihtimali var mıdır?
- yoksa ekonomik sıkıntılarımızın temel nedeni hala kırsal bölgelerdeki insanların göç etmeyip tarım yapmaları mıdır?
Gibi tersinden,doğrudan,ilgili veya ilgisiz sorular yöneltebiliriz. Bu şekilde öğrencilerimizin konuyla ilgili bilişsel süreçlerini çalıştırabiliriz. Amaç zaten onların çok farklı görüşler üretebilmelerine ,eleştiri yapabilmelerine yardımcı olabiliriz.öğrencilerimiz bu aşamada konudan konuya vurgu yapabilirler,geçişler yapılabilir. Bunlara olanak tanınmalıdır ki çok daha değişik önerilerle karşılaşılabilsin
Bu sorulara öğrencilerimizde şu gibi tepkiler alabiliriz:
İç göçlerle ilgili olarak ,ülkemiz ekonomisine olumlu-olumsuz katkıları hususunda;
- Göçler ülkemizin ekonomik ve sosyal koşullarına oldukça yararlı etkiler yapar;çünkü göç alan yerlerde sanayileşme hız kazanır herkes iş bulabilir.
- Olumsuzdur;çünkü gecekondulaşma hızlanır ve çarpık kentleşme ortaya çıkar
- Olumlu etki yapar; çünkü araba satışlarında artmalar gözlenir
- Olumsuzdur,çünkü araba satışları artarsa benzin ithalatı artar zarar ederiz. Ayrıca otobüs firmaları yurt içi taşımacılıkta zarar ederler.
- Olumludur;çünkü kırsal kesimde yaşayan insanlarımız yazın inşaat,tarım vb. işlerde çalışıp ailelerine yardım ederler.
- Göçler çok olursa traktör satışları düşer tarımsal verimde azalabilir. Fakat o zamanda tarımda işgücü gereksinimi artar
Dış göçlerle ilgili olarak;
- Bizim beyin göçümüz çok fazla gitse de bir şey olmaz;geride kalanlar iş bulabilirler
- Gidenler para kazanıp ülkemize dönerler,döviz getiriler
- Ülkemizin gelişimi açısında çok zararlıdır, nitelikli iş gücümüzü dışarıya göndermemeliyiz. Vb.
görüşler alabiliriz. Bu önerilerin esas problem odak seçilerek,ayıklanması yani doğru yoldan çok uzakta olanların elemine edilmesi gerekir.
Örneğin bunlardan;
-Göçlerin ülkemize olumsuz sonuçlar doğuracağı görüşlerden; beyin göçü konusuyla ilgili olanlar veya göçlerin içte yaratacağı ekonomik canlılığı vurgulayanlar seçilerek problem üzerine bu yollardan gidebilme olanağı yaratılabilir.
- Öğrencilerin fikirlerinde en uygun olanları belirlenir.
Bu aşamaya kadar uyguladığımız,beyin fırtınası tekniği şemsiyesi altında öğrencilerimiz tabi ki bizin yaptığımız kısa ve temel bazı bilgilendirmeden sonra fikirlerine serbestçe sunmaya çalıştılar. Geldikleri nokta baz alındığında şunları söylemek mümkündür;
- Öncelikle belirlenen problem duruma yaklaşımları ,gerek önceden kazandıkları ön bilgilerinin benzerlerinden yararlanma,gerekse çeşitli konu ve olaylara fikir bağlantıları kurma ,zararlarımızdan yararlar çıkarma şeklinde olmuştur.
- Öğrencilerimiz artık göç ne olduğunu ülkemize etkilerinin neler olabileceği konuların fikirler ortaya atabilecek düzeye gelmişlerdir.
- Onlar farkına varmamış olabilirler fakat,düşünme serbestliği,hızlı karar verebilme, arkadaşlarının görüşlerine eleştirme veya yeni şeyler eklemeler zihinsel gelişimlerine katkı sağlamıştı
Öğretmen hedeflerine bağlı olarak,sonuç çıkarır. Bunu da yine tartışma,fikir taramasında olduğu gibi yine öğrencileriyle yapar
Yani;
- Göçlerin iç ve dış göç olarak iki grupta incelenebileceğini bunların da,göç olayının yapıldığı döneme göre sisi alabileceğini vurgular veya sorularla buldurur.
- İç göçlerin hızlı nüfus artışıyla paralel olduğu için kentse ,kırsal kesimlerde nüfus dengesizliği,işsizlik,kültürel sorunlar,sağlık,eğitim alanlarında birçok sorunu berberinde getirdiği sonucu çıkarılır.
- Beyin göçünün daha çok gelişmiş ülkelere yapıldığını (ABD,AB ülkeleri) ve ülkemiz açısından ileri süreçlerde zararlı sonuçları ortaya çıkacağını belirtilir
İLKER ERDÖNMEZ (SOS.BİLG. ÖĞRT.)
NESLİHAN ERDÖNMEZ (COĞRF.ÖĞRT.)
